Każdy z nas czasem ma gorszy dzień w pracy, jednak kiedy ten stan się utrzymuje, a następne dni w pracy są coraz cięższe, może to świadczyć o wypaleniu zawodowym. Zjawisko wypalenia zawodowego, choć jest często bagatelizowane, to istotnie wpływa nie tylko na nasze życie zawodowe, ale też osobiste i nasze zdrowie. Przeczytaj, czym się charakteryzuje wypalenie zawodowe, czy przysługuje z jego powodu L4.

Wypalenie zawodowe – co to jest i czego ono dotyczy

Wypalenie zawodowe określane jest jako stan emocjonalnego, psychicznego oraz fizycznego wyczerpania, który związany jest z obowiązkami zawodowymi lub miejscem pracy.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) wypalenie zawodowe (z ang.burnout) zdefiniowane jest jako zjawisko związane ze stresem w miejscu pracy, które nie jest klasyfikowane w innych jednostkach, a obejmuje następujące objawy:

• wyczerpanie emocjonalne – osoby będące wyczerpane emocjonalnie czują się niezdolne do aktywności zawodowej;
• zwiększony dystans lub uczucie cynizmu wobec pracy – objawia się wrogością wobec osób spotykanych w pracy, brakiem motywacji oraz poczuciem, że nasza praca nie jest ważna;
• zmniejszona efektywność zawodowa – u osób wypalonych zawodowo zauważalny jest długotrwały spadek wydajności i efektywności wykonywanej pracy.

Wypalenie zawodowe, a zwolnienie lekarskie L4

W związku z tym, że wypalenie zawodowe nie jest w Polsce uznawane za jednostkę chorobową, nie przysługuje z tego tytułu zwolnienie lekarskie. Natomiast osoby zmagające się z wypaleniem zawodowym otrzymują L4 na choroby będące jego skutkami np.depresja i inne zaburzenia psychiczne.

W niektórych krajach takich jak Holandia i Szwajcaria można otrzymać zwolnienie lekarskie z powodu wypalenia zawodowego.

Przyczyny i objawy wypalenia zawodowego

Przyczyny wypalenia zawodowego mogą być różne i zależą od indywidualnych uwarunkowań pracownika. Jednak często wypalenie zawodowe powodują mobbing, stres, nadmiar oraz obowiązków brak równowagi między życiem prywatnym a zawodowym.

Podobnie jak przyczyny tak i objawy wypalenia zawodowego mogą być zróżnicowane i dotyczyć zarówno sfery psychicznej, jak i fizycznej. Do najczęściej wymienianych przez pracowników doświadczających wypalenia zawodowego objawów należą;

• permanentne uczucie zmęczenia;
• negatywne podejście do obowiązków zawodowych;
• cynizm wobec przełożonych i współpracowników;
• spadek motywacji i satysfakcji;
• problemy z koncentracją i mniejsza efektywność;
• irytacja i frustracja oraz niestabilność emocjonalna.

Wypalenie zawodowe wpływa także na zdrowie fizyczne i może powodować: problemy ze snem, układem pokarmowym, bóle głowy i karku oraz spadek odporności, a także choroby psychiczne np. depresje.

Jakie są skutki wypalenia zawodowego?

Skutki wypalenia zawodowego mogą mieć poważne konsekwencje jednakowo dla danego pracownika, jak i organizacji, w której on pracuje oraz dla ludzi, wobec których wykonuje swoje obowiązki.

Skutki wypalenia zawodowego dla pracownika

Skutki wypalenia zawodowego dla osoby, która go doświadcza często są tożsame z jego objawami i wśród nich najczęściej wymieniane są:

• pogorszenie samopoczucia psychicznego – wypalenie może prowadzić do problemów psychicznych takich jak depresja, zaburzenia lękowe, niska samoocena, apatia czy nawet myśli samobójcze;
• problemy zdrowotne – wypalenie zawodowe często wiąże się z przewlekłym stresem, który jest przyczyną wielu problemów zdrowotnych np. chorób serca, bólów głowy, problemów z układem pokarmowym i odpornościowym;
• uczucie wyczerpania – wypalenie zawodowe często powoduje chroniczne zmęczenie, które utrudnia codzienne funkcjonowanie;
• problemy ze snem – osoby wypalone zawodowo mają niespokojny sen, zmagają się z bezsennością lub przeciwnie, nadmierną sennością;
• zmiany nastroju i zachowania destruktywne – wypalenie zawodowe bywa przyczyną nałogów i zachowań agresywnych;
• problemy w życiu osobistym – wypalenie często wpływa negatywnie na relacje osobiste i rodzinne, powodując napięcia i konflikty.

Skutki wypalenia pracownika dla pracodawcy i organizacji

Wypalenie zawodowe wpływa nie tylko na pracownika, który go doświadcza, ale także jego współpracowników i działania całej firmy. Do negatywnych skutków dla organizacji, w której pracują osoby wypalone zawodowo należą m.in.:

• gorsza produktywność – obniżona produktywność, błędy i gorsza jakość pracy wpływa na niską satysfakcję klientów, reputację i dochody firmy;
• wysoka absencja – przyczyną częstych zwolnień lekarskich są choroby będące skutkiem wypalenia;
• nieprzyjemne środowisko pracy – wypalenie zawodowe pracowników często powoduje nieprzyjemny klimat w miejscu pracy, co może powodować konflikty i obniżać morale zespołu;
• duża rotacja pracowników – pracownicy zmagający się z wypaleniem częściej szybko rezygnują z zatrudnienia i zmieniają miejsca pracy. W związku z tym pracodawca ponosi koszty na rekrutację i szkolenie nowych pracowników.

Dodatkowo wypalenie zawodowe negatywnie wpływa na gospodarkę i społeczeństwo całego kraju. Wiąże się ono bowiem ze wzrostem kosztów leczenia chorób związanych z wypaleniem, a spadek produktywności może powodować zamykanie firm.

Poznaj grupy zawodowe najczęściej dotyka wypalenie zawodowe

Wypalenie zawodowe dotyka pracowników w różnych branżach i na różnych stanowiskach, niemniej jednak niektóre grupy zawodowe ze względu na specyfikę pracy, są bardziej na nie narażone. Do pracowników, którzy najczęściej doświadczają wypalenia zawodowego zaliczają się:

• pracownicy służby zdrowia – praca lekarzy, pielęgniarek i ratowników medycznych wiąże się ze stresem z powodu odpowiedzialności za zdrowie i życie oraz dużą ilością przepracowanych godzin;
• nauczyciele – wypalenie zawodowe nauczycieli wiąże się z dużym obciążeniem emocjonalnym i fizyczną, presją związaną z wynikami uczniów oraz nieadekwatnie niską do obowiązków płacą. Dlatego też nauczyciele, są grupą zawodową, która najczęściej korzysta z urlopu dla poratowania zdrowia;
• pracownicy socjalni – te osoby mają do czynienia z trudnymi i emocjonalnie obciążającymi sytuacjami, takimi jak ubóstwo, czy przemoc domowa, co jest źródłem stresu i przyczyną wypalenia zawodowego;
• pracownicy korporacji – osoby zatrudnione w dużych korporacjach spotykają się z wysokimi oczekiwaniami dotyczącymi wyników, nadgodzinami i mobbingiem co przyczynia się do wypalenia zawodowego;
• kadra zarządzająca i właściciele firm – u tych osób do wypalenia zawodowego przyczynia się m.in. nielimitowany czas pracy i stres związany z dużą odpowiedzialnością;
• pracownicy służb mundurowych – policjanci, żołnierze, strażacy oraz pracownicy pomocy humanitarnej, ratunkowych i porządkowych mają na co dzień do czynienia z wysokim ryzykiem, stresem i emocjonalnym obciążeniem;
• pracownicy IT – praca w szybko zmieniających się technologiach, długie godziny przed ekranem i presja związana z nieustannym doskonaleniem się są przyczynami wypalenia u pracowników IT;
• prawnicy i adwokaci – duża odpowiedzialność za wolność lub majątek klientów, nadgodziny i permanentny stres są powodami wypalenia zawodowego u prawników, adwokatów oraz sędziów;
• pracownicy sektora usług – sprzedawcy, fryzjerzy, i inne osoby, które mają bezpośredni kontakt z klientem, są narażone na stres wynikający z frustracji i niezadowolenia usługobiorcy.

Ważne jest, aby pracodawcy i pracownicy każdego sektora byli świadomi ryzyka wystąpienia wypalenia zawodowego i podejmowali odpowiednie kroki w celu jego zapobiegnięciu.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

W celu przeciwdziałania i niwelizacji skutków wypalenia zawodowego ważne jest podjęcie odpowiednich kroków. Do działań, które mogą być pomocne w zapobieganiu wypaleniu zalicza się:

• dostrzeżenie i zrozumienie problemu – szybkie zidentyfikowanie objawów wypalenia zawodowego i dostrzeżenie potrzeby zmiany;
• przerwa w pracy – jeżeli jest to możliwe, w sytuacji odczuwania symptomów wypalenia zawodowego warto wziąć krótki urlop;
• konsultacja z lekarzem lub terapeutą – w przypadku wystąpienia objawów wypalenia zawodowego warto skonsultować się z lekarzem lub terapeutą, zwłaszcza gdy objawy te pogarszają nasze zdrowie;
• rozmowa z przełożonym – spokojna rozmowa z przełożonym lub działem HR o świadczących o wypaleniu problemach, może skutkować znalezieniem pomocnych rozwiązań, takich jak zmiana zakresu pracy, działu czy godzin pracy;
• asertywność i zarządzanie stresem – w zapobieganiu wypaleniu ważna jest umiejętność zarządzania stresem oraz asertywna komunikacja;
• zdrowy styl życia – warto dbać o zdrowie fizyczne, zbilansowaną dietę i odpowiednią ilość snu;

rozwój zawodowy – wzięcie udziału w szkoleniach i kursach podnoszących kompetencje oraz zmiany obowiązków zawodowych lub pracy może pomóc w wypaleniu zawodowym;

• work-life balance – równowaga między życiem prywatnym a zawodowym, odpowiednie ułożenie priorytetów życiowych i satysfakcjonujące hobby mają duży wpływ, na osiągnięcie satysfakcji zawodowej.

Podsumowując, wypalenie zawodowe to nie tylko chwilowe zmęczenie czy gorszy czas w pracy. Jest to bowiem sygnał mówiący o tym, że należy się zatrzymać i zadbać o siebie.

Dzięki dostrzeżeniu i zrozumieniu przyczyn oraz skutków wypalenia, a także zastosowaniu odpowiedniej strategii radzenia sobie z nim możliwe jest posiadanie, satysfakcjonującego życia zawodowego i prywatnego.