Zdolność do pracy jest to zdolność osoby do wykonywania pracy zawodowej lub zarobkowej. Zgodnie z polskim prawem mają ją wszystkie osoby pełnoletnie, które nie są dotknięte chorobami lub zaburzeniami zdrowotnymi, które uniemożliwiają im wykonywanie pracy. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej zasady. Są to na przykład pewne rodzaje niepełnosprawności lub choroby, przez które to osoba może mieć jedynie ograniczoną zdolność do pracy.

Niezdolność do pracy

Całkowita i częściowa niezdolność do pracy są to dwa zupełnie różne pojęcia, które określają stopień zdolności danej osoby do wykonywania pracy.

Całkowita niezdolność do pracy

Całkowita niezdolność do pracy oznacza, że dana osoba jest zupełnie niezdolna do tego, aby wykonywać pracę zawodową lub zarobkową w jakiejkolwiek formie. Zazwyczaj jest to spowodowane stanem zdrowia uniemożliwiającym podjęcie jakiejkolwiek aktywności zawodowej. W takiej sytuacji, osoba może ubiegać się o świadczenie z tytułu niezdolności do pracy, takie jak emerytura, renta lub zasiłek chorobowy – w zależności od przyczyny tej niezdolności.

Częściowa niezdolność do pracy

Częściowa niezdolność do pracy oznacza, że dana osoba jest zdolna do podjęcia pracy, ale tylko w pewnym zakresie i stopniu. Częściowe ograniczenia wynikają zazwyczaj ze stanu zdrowia lub niepełnosprawności. W takim przypadku osoba posiadająca częściową niezdolność do pracy może ubiegać się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego, takie jak renta czy zasiłek chorobowy – w zależności od stopnia ograniczenia tej zdolności.

Orzekanie niezdolności do pracy

Orzekanie zdolności, a także całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy jest zadaniem lekarza orzecznika ZUS, który na podstawie dokumentacji medycznej oraz przeprowadzonych badań stwierdza czy dana osoba jest zdolna do pracy lub jaki jest stopień jej niezdolności do pracy. W Polsce procedurę tę reguluje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Orzeczenie o niezdolności do pracy jest ważne jedynie przez czas określony, po którym osoba musi starać się o jego przedłużenie, jeśli nadal nie jest zdolna do pracy. W niektórych przypadkach można starać się także o rehabilitację zawodową lub też inne formy pomocy w powrocie do stanu, który zezwoli na kontynuowanie lub podjęcie pracy.

Powody niezdolności do pracy

Powodów orzekania o niezdolności do pracy jest wiele. Najczęstsze z nich to:

• Choroba – osoba jest niezdolna do pracy z powodu choroby, która uniemożliwia jej wykonywanie pracy zawodowej lub zarobkowej. W przypadku chorób przewlekłych, orzeczenie o niezdolności do pracy może być wydane na okres kilku miesięcy lub nawet lat.
• Wypadek – kiedy to osoba jest niezdatna do pracy w wyniku wypadku, np. w pracy, szkole, domu czy drodze do pracy.
• Niepełnosprawność – osoba jest niezdatna do pracy z powodu niepełnosprawności, która to uniemożliwia jej wykonywanie pracy zawodowej lub zarobkowej.
• Ciąża i poród – kiedy osoba jest niezdolna do pracy w okresie ciąży oraz po porodzie, ponieważ wymaga opieki nad dzieckiem.
• Stan pooperacyjny – osoba jest niezdolna do pracy w wyniku operacji, która uniemożliwia jej wykonywanie pracy zawodowej lub zarobkowej.
• Choroba psychiczna – kiedy to osoba jest niezdolna do pracy z powodu choroby psychicznej.

W każdym z tych oraz innych przypadków orzekanie o niezdolności do pracy wymaga dokładnej analizy dokumentacji medycznej i przeprowadzenia badań przez lekarza orzecznika.

Czynniki obniżające zdolność do pracy

Według polskiego prawa, zdolność do pracy osoby może być obniżona przez różne czynniki, zarówno chorobowe, jak i społeczne. Najczęstszymi z występujących czynników, które mogą obniżać zdolność do pracy są:

• Choroby przewlekłe – osoby cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak padaczka, cukrzyca, choroby serca czy choroby układu oddechowego, mogą mieć obniżoną zdolność do pracy.
• Choroby nowotworowe – choroby nowotworowe mogą znacznie osłabić organizm, a leczenie może wiązać się z długim okresem rekonwalescencji, co może skutkować obniżeniem zdolności do pracy.
• Niepełnosprawność – osoby z niepełnosprawnością mogą mieć obniżoną zdolność do pracy, w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności.
• Niewłaściwy tryb życia – niezdrowe nawyki, takie jak nadmierne palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu mogą prowadzić do rozwoju chorób i obniżenia zdolności do pracy.
• Stres – długotrwały stres może osłabiać organizm i skutkować obniżeniem zdolności do pracy.
• Wiek – starsze osoby mogą mieć obniżoną zdolność do pracy, szczególnie jeśli pracowali ciężko przez wiele lat lub cierpią na choroby związane z wiekiem.
• Niskie kwalifikacje – osoby z niskimi kwalifikacjami zawodowymi mogą mieć trudności w znalezieniu pracy i osiągnięciu stabilnej pozycji na rynku pracy.

W przypadku wystąpienia takich czynników, osoba może mieć prawo do korzystania z różnych form pomocy, takich jak rehabilitacja, szkolenia zawodowe czy świadczenia z ubezpieczenia społecznego.

Brak zaświadczenia o niezdolności do pracy

Bardzo ważnym jest, aby pamiętać, że pracownik nie może być dopuszczany do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na zajmowanym przez pracownika stanowisku pracy.

Temat zdolności do pracy jest bardzo szeroki, więc jeśli pojawiają się jakieś wątpliwości – odpowiedzi na nie warto jest szukać w Kodeksie Pracy lub też skonsultować się ze specjalistami z zakresu prawa pracy i szkolenia BHP.