Przerwy w pracy to niezwykle ważny element, który nie tylko jest podstawowym przywilejem pracowniczym ale też wpływa na zdrowie i efektywność pracowników. W polskim systemie prawnym zasady dotyczące przerw w pracy są ściśle określone m.in. w Kodeksie Pracy oraz przepisach BHP. W tym artykule przeczytasz, jak regulowane są przerwy w pracy w zależności od długości dnia pracy oraz jakie dodatkowe przerwy przysługują pracownikom.

Ile trwa przerwa w pracy wg Kodeksu pracy

Regularne przerwy w pracy są nie tylko wymagane prawem, ale także korzystne dla zdrowia i efektywności pracowników. Pomagają one w regeneracji sił, zmniejszają stres w pracy, poprawiają koncentrację i ogólną satysfakcję z pracy. Pracodawcy, którzy dbają o odpowiednie przerwy dla swoich pracowników, mogą liczyć na ich zwiększoną produktywność oraz na zmniejszoną absencję chorobową.

Kodeks Pracy oraz przepisy wewnętrzne przedsiębiorstw określają, czy przerwy są płatne, czy nie. Ogólnie rzecz ujmując przerwy wliczane w czas pracy (np. 15-minutowa przerwa przy 8-godzinnym dniu pracy) są płatne.

Z kolei dodatkowe przerwy ustalone przez pracodawcę (np. przerwa śniadaniowa) mogą być zarówno płatne, jak i niepłatne, w zależności od polityki firmy.

Kodeks pracy w Polsce określa minimalny czas przerwy w pracy, niezależnie od długości zatrudnienia. Zgodnie z Art. 134 k.p. pracownikom, którzy pracują co najmniej 6 godzin dziennie, przysługuje obowiązkowa przerwa trwająca co najmniej 15 minut. Jednak większość pracodawców decyduje się wprowadzić oprócz tego wprowadzonego przez ustawodawcę prawa dodatkowe przerwy dodatkowe w zależności od czasu i rodzaju pracy:  

• przerwa przy pracy do 6h. – w przypadku pracy trwającej mniej niż 6 godzin, Kodeks Pracy nie przewiduje obowiązkowej przerwy dla pracowników. Niemniej jednak, wielu pracodawców wprowadza wewnętrzne regulacje, które mogą zapewnić krótkie przerwy dla pracowników;
• przerwa w pracy trwającej od 6 do 8h.-  jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracownikowi przysługuje co najmniej jedna 15-minutowa przerwa, która jest wliczana w czas pracy. Jest to minimalny czas, który pracodawca musi zapewnić pracownikom na możliwość odpoczynku i regeneracji;
• przerwa w pracy trwającej 8h. – pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin przysługuje co najmniej jedna obowiązkowa 15-minutowa przerwa w pracy;
• przerwa w pracy trwającej 10h. – przy pracy trwającej 10 godzin, oprócz obowiązkowej 15-minutowej przerwy, pracodawca może wprowadzić dodatkową przerwę. Przepisy co prawda nie precyzują jej długości, jednak praktyką jest wprowadzenie przerw od 5 do 15 minut co 2-3 godziny pracy;
• przerwa w pracy 12 h. – pracownikowi pracującemu 12 godzin przysługuje co najmniej jedna 15-minutowa przerwa. Pracodawca aby zminimalizować zmęczenie pracowników i zwiększyć efektywność pracy może również wprowadzić dodatkowe przerwy. W praktyce, przy tak długim czasie pracy, stosowane są dodatkowe przerwy co 2-3 godziny.

Kodeks Pracy nie określa wprost czy taka przerwa ma mieć charakter przerwy śniadaniowej, jednak większość pracodawców wprowadza ją jako element wewnętrznych regulaminów pracy. Przerwa śniadaniowa zazwyczaj trwa od 15 do 30 minut i jest wliczana w czas pracy, choć zależy to od wewnętrznych ustaleń firmy.

Przerwy w pracy zgodnie z przepisami BHP

Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) nakładają na pracodawców obowiązek zapewnienia warunków, które minimalizują ryzyko związane z wykonywaniem pracy.  Do przerw w pracy wynikających a przepisów BHP należą:

• przerwy dla osób pracujących przy komputerze – zgodnie z przepisami BHP, pracownicy spędzający co najmniej połowę swojego czasu pracy przy komputerze, powinni mieć zapewnioną 5-minutową przerwę po każdej godzinie pracy przy ekranie monitora. Te przerwy zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe są wliczane w czas pracy;
• przerwy dla osób pracujących w warunkach szczególnie uciążliwych – pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnie uciążliwych, takich jak wysokie temperatury, hałas, praca fizyczna wymagająca dużego wysiłku, powinni mieć zapewnione dodatkowe przerwy;

Przerwa w pracy dla Osób z Niepełnosprawnością

Przerwy mają szczególne znaczenie dla osób z niepełnosprawnością, ponieważ pomagają w zarządzaniu zdrowiem i energią w ciągu dnia pracy. Dostosowane do ich potrzeb przerwy mogą znacząco poprawić komfort pracy i zminimalizować ryzyko pogorszenia się stanu zdrowia. Zapewnienie odpowiednich przerw jest więc nie tylko wymogiem prawnym, ale także moralnym obowiązkiem pracodawców. 

Dlatego pracownicy z niepełnosprawnością mają szczególne uprawnienia w zakresie przerw w pracy, które mają na celu ochronę ich zdrowia i zapewnienie odpowiednich warunków pracy. Zgodnie z przepisami Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych do tych uprawnień należą m.in.:

• skrócony czas pracy – osoby z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do skróconego czasu pracy. Ich dobowy wymiar czasu pracy nie może przekraczać 7 godzin, a tygodniowy 35 godzin, bez obniżenia wynagrodzenia;
• dodatkowa przerwa w pracy –  osobom z niepełnosprawnością przysługuje dodatkowa 15-minutowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, a przerwa ta jest wliczana w czas pracy.

Podsumowując przerwy w pracy to podstawowy przywilej pracownika oraz ważny  element prawidłowego funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa. Zasady dotyczące przerw są ściśle określone w Kodeksie Pracy oraz przepisach BHP,  a także w przypadku osób z niepełnosprawnością w Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 

Pracodawcy powinni być świadomi tych regulacji i stosować je w praktyce, aby zapewnić swoim pracownikom bezpieczne i zdrowe środowisko pracy oraz wywiązywać się z obowiązków pracodawcy. Regularne przerwy wpływają nie tylko na dobrostan pracowników, ale także na ich efektywność i zaangażowanie w wykonywane obowiązki.